Przyczyny Reformacji oraz zmiany, które ona wniosła Drukuj Email
Autor: Marcol Jerzy   
wtorek, 31 października 2023 15:08

W październiku 2016 roku rozpoczęły się obchody związane z 500 leciem Reformacji. W zrozumieniu protestanckim spowodowała ona oczyszczenie Kościoła z wielu błędnych nauk i powrót do Biblii, natomiast w zrozumieniu katolickim, spowodowała rozłam. W zrozumieniu protestanckim główna postać Reformacji, Marcin Luter, był osobą przez którą Bóg skierował Kościół na nowo do źródła poznania Boga czyli do Pisma Świętego, natomiast w zrozumieniu katolickim, był on heretykiem inspirowanym przez diabła, przez którego została rozbita jedność Kościoła. Taki właśnie wizerunek Lutra w umysłach katolików starają się ukształtować współcześni apologeci katolicyzmu, wśród których prym wiedzie profesor KUL, ks. dr Tadeusz Guz. Jego wykłady na temat Lutra i protestantyzmu (dostępne w internecie) dążą do tego, aby coraz większa liczba katolików traktowała protestantyzm jako część kościoła, która odeszła od prawdziwej wiary i z tego powodu nie powinna być uważana za kościół, gdyż nie jest w jedności z biskupem Rzymu, czyli papieżem. (O insynuacjach prof. Guza pod adresem Lutra pisałem w artykule: “ Czy Luter rzeczywiście napisał, że "Bóg nie może być Bogiem, on musi stać się najpierw diabłem ")

Czym była więc Reformacja i co ją spowodowało? Zanim przyjrzymy się czynnikom, które doprowadziły do Reformacji, powinniśmy przyjrzeć się sytuacji w jakiej znajdował się Kościół średniowieczny, czego nauczał i co praktykował.

Podział cesarstwa na Wschodnie i Zachodnie
W roku 395 cesarz Teodozjusz I Wielki dokonał podziału cesarstwa na zachodnio-rzymskie i wschodnio-rzymskie. Przyczyną tego były znaczące różnice kulturowe pomiędzy wschodnią i zachodnią częścią imperium oraz niemożność zarządzania tak ogromnym organizmem. Zachód był światem łaciny i kultury rzymskiej, z kolei na wschodzie dominowała greka i wpływy kultury hellenistycznej. Głównym miastem zachodniej części był Rzym , natomiast wschodniej, Konstantynopol, który w roku 330 został ustanowiony drugą stolicą Cesarstwa Rzymskiego.

Podział Kościoła
Podział cesarstwa na zachodnie i wschodnie spowodował również podział Kościoła na Wschodni i Zachodni ze stolicami w Rzymie i w Konstantynopolu. Między przywódcami tych kościołów toczyła się rywalizacja o to, kto ma prawo do pierwszeństwa.
Papież Leon I Wielki (390-461) w sporze o prymat odwołał się na do Ewangelii (Mat 16:18 i Łuk 22:31 n.) i porównywał biskupa Rzymu do Piotra, a ponieważ uważał, że jako biskup Rzymu jest następcą apostoła Piotra, zatem tak jak Piotr był pierwszym wśród apostołów, tak biskup Rzymu powinien być uważany za pierwszego pośród biskupów. Na początku VII wieku biskup Rzymu przyjął tytuł papieża. Tytuł ‘papież’ został po raz pierwszy użyty przez cesarza Fokasa w odniesieniu do biskupa Rzymu Grzegorza I w roku 604, który jednak nie przyjął tego tytułu. Przyjął go natomiast następny biskup, Bonifacy III w roku 607 i odtąd tytuł ten nosił każdy kolejny biskup Rzymu. W późniejszym okresie tytuł papieża nadano wstecz wszystkim biskupom Rzymu, a ponieważ uważano, że Piotr był pierwszym biskupem Rzymu, dlatego nadano tytuł pierwszego papieża.
Biskupstwo w Rzymie rościło sobie prawo do pierwszeństwa i rozwijało się w kierunku powstania instytucji, którą historia nazwała papiestwem, natomiast biskupstwo w Konstantynopolu rozwijało się w kierunku instytucji nazywanej patriarchatem.

Wielka Schizma 1054
Przywódcy kościoła na Wschodzie i Zachodzie rywalizowali między sobą o to, kto z nich ma być najważniejszy. Patriarchowie Konstantynopola nie chcieli uznać zwierzchnictwa papieży, a ponadto oskarżali Kościół rzymski o odejście od czystości nauki apostolskiej. Do tego doszedł spór teologiczny o pochodzenie Ducha Świętego, czy wychodzi od Ojca i Syna, czy też tylko od Ojca. W końcu nastąpiło wzajemne obłożenie się klątwami przez Kościoły Wschodni i Zachodni w 1054 roku, co spowodowało rozpad Kościoła na Prawosławie i Katolicyzm Rzymski. Rozpad ten nazywany jest Wielką Schizmą, która trwa do dzisiaj.

Łacina i greka
Przez wiele wieków Kościół rozwijał się w dwóch kierunkach – na Zachodzie Europy w kościele obowiązywał język łaciński i tekst Wulgaty, czyli Biblia przetłumaczona na łacinę przez Hieronima na początku V wieku, natomiast językiem liturgicznym Kościoła na Wschodzie Europy była greka. W wielu miejscach teologia Kościoła Zachodniego była formułowana nie w oparciu o tekst oryginalny, ale przetłumaczony, czyli łacińską Wulgatę.

Akumulowanie władzy i przywilejów przez papiestwo
W okresie średniowiecza w Kościele Zachodnim następuje rozwój teologii, która z biskupa Rzymu czyni głowę Kościoła, natomiast z kapłanów katolickich, jedynych i prawdziwych szafarzy łaski Bożej.

Pierwszeństwo, władza i autorytet biskupa Rzymu
Jak pisałem powyżej, biskup Rzymu uważał się za następcę apostoła Piotra, który z kolei był uważany za pierwszego, w sensie ważności, wśród apostołów. Za podstawę wywyższenia pozycji Piotra wśród apostołów i ustanowienia go głową Kościoła, posłużył tekst z ewangelii Mateusza 16:18,
(18) A ja ci powiadam, że ty jesteś Piotr, i na tej opoce zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne nie przemogą go.
W celu wzmocnienia pozycji Piotra zaczęto tłumaczyć tekst z Ewangelii Mateusza w następujący sposób:
Otóż ja tobie powiadam: „Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą.” (BT z 1966 r.)
(Dodane w klamrach słowa [czyli Skała] naruszają poprawność tłumaczenia. Słowo Piotr – petros, znaczy kamień, natomiast kościół miał być zbudowany na skale.)
W ostateczności, werset ten otrzymał następującą interpretację:

„Ty jesteś Piotr, czyli Skała, i na tobie oraz twoich następcach zbuduję Kościół mój.”
W oparciu o tak zinterpretowany tekst, Piotr jest uważany za pierwszego papieża i pierwszą głowę Kościoła, a każdy kolejny papież jest uważany za następcę apostoła Piotra i zastępcę Jezusa na ziemi (Vicarius Christi). Apogeum tych roszczeń znajdujemy w bulli Unam Sanctam wydanej przez papieża Bonifacego VIII w 1302 roku, który oznajmia, że "jest rzeczą absolutnie konieczną dla zbawienia, aby każda ludzka istota była poddana Pontifowi Rzymskiemu".

Władza papieża – tiara
Kościół średniowieczny nauczał, że papież ma władzę nad niebem, ziemią i czyśćcem, a na znak tej władzy nosił on potrójną koronę nazywaną tiarą. Dopiero papież Paweł VI zrezygnował z tej korony w 1965 roku i przekazał ją na cele charytatywne.
Nowe nauki: czyściec, skarbiec dobrych uczynków , odpusty
Zgodnie z tą władzą, papież miał prawo do ustanawiania nowych nauk, które obowiązywały wiernych. Ustanowiono więc naukę o czyśćcu, która głosiła, że dusze zmarłych idą do miejsca, gdzie są poddawane oczyszczaniu przez ogień, zanim będą mogły wstąpić do nieba. Potem ogłaszano nauki o tym, jak można pomóc duszom w czyśćcu, przez modlitwy za nich, msze czy odpusty. Nauki te powodowały, że ludzie przeznaczali część swoich dochodów na skrócenie mąk dusz swoich bliskich, które według nauki Kościoła cierpiały w czyśćcu, poprzez zamawianie płatnych mszy, a potem, przez kupowanie dla nich odpustów.

Zbawienie z uczynków
Kościół nauczał, że człowiek może zostać zbawiony przez swoje dobre uczynki, przy czym podpowiadał ludziom, na czym miały one polegać. Do dobrych uczynków zaliczano między innymi pielgrzymki do miejsc, w których według Kościoła działy się cuda i ludzie otrzymywali łaskę od Boga. Jeśli ktoś nie miał czasu, mógł wysłać na pielgrzymkę kogoś innego. Pielgrzymki dostarczały Kościołowi znacznych dochodów. Dobrym uczynkiem było również zamówienie płatnej mszy czy kupienie odpustu za duszę przebywająca w czyśćcu.

Skarbiec zasług Kościół nauczał, że zbawienie można osiągnąć przez dobre uczynki. Ludzie, którzy nie wykonali w swoim życiu dostatecznie dużo dobrych uczynków muszą oczyścić swą duszę w czyśćcu. Jednak można było im pomóc, dzięki dobrym uczynkom świętych, którzy wykonali więcej uczynków, niż potrzebowali do zbawienia.
Papież Klement VI (1342-1352) ogłosił , że ten nadmiar dobrych uczynków wykonanych przez Jezusa, Marię i Świętych znajduje się w Skarbcu Dobrych Uczynków, nad którym kościół sprawuje kontrolę i może z niego czerpać, aby dodawać tym, którzy wykonali tych uczynków zbyt mało.
Za dusze w czyśćcu W roku 1477, czyli na 40 lat przed przybiciem tez przez Lutra, papież Sykstus IV ogłosił, że odpusty są dostępne również dla dusz w czyśćcu. Do tej pory uważano, że odpusty dotyczyły tylko żyjących. Od tego momentu uważano, że odpusty są pomocne zarówno dla zmarłych jak i żyjących. Nie ulega wątpliwości, że nauka o czyśćcu, Skarbcu dobrych uczynków i odpustach stała się źródłem olbrzymich dochodów papiestwa.

Autorytet
Ustanowienie nauki o czyśćcu i skarbcu dobrych uczynków, i wielu innych nauk, nie mających uzasadnienia w Piśmie Świętym, wiązało się z przywilejem, przypisanym sobie przez papieży, jakim był autorytet ustanawiania nauk, które mają obowiązywać w kościele. Rozwój tego roszczenia doprowadził do dogmatu o nieomylności papieża, ogłoszonego w 1870 roku. Jednak zakaz podważania prawdziwości nauk papieża i soborów funkcjonował w kościele już przez wiele wieków. Wielkie wyzwanie tej nauce rzucił właśnie Marcin Luter na Sejmie w Wormacji 18 kwietnia 1521, kiedy wezwano go, aby odwołał swoje nauki, powiedział
"Skoro Wasza wysokość i wy czcigodni panowie pragniecie prostej odpowiedzi, odpowiem jasno i prosto. Dopóki nie zostanę przekonany przez Pismo Święte i proste rozumowanie - nie akceptuję autorytetu papieży i soborów, gdyż przeczyli sobie nawzajem - nie odwołam niczego. Sumienie moje jest związane przez Słowo Boże; działać przeciw niemu ani nie jest bezpiecznie, ani wskazane; dlatego odwołać nie mogę i nie chcę. Oto stoję, inaczej nie mogę; niech mi Bóg dopomoże".
W tym epokowym wyznaniu, Luter neguje autorytet papieży i Soborów, i za ostateczny autorytet w sprawach wiary uznaje Słowo Boże.

Środki łaski
Innym ważnym elementem życia religijnego w kościele Zachodnim był rozwój nauki o środkach łaski. Uczono, że człowiek otrzymuje łaskę od Boga za pośrednictwem środków łaski, czyli tzw. sakramentów, których ustanowiono siedem, a które mogły być udzielane tylko przez duchownych poddanych biskupowi Rzymu. Sakramenty działają ‘ex opere operato’ (dosłownie: "przez sam fakt spełnienia czynności”). Akcent wiary jest przeniesiony z ofiary krzyża na sakrament, czyli że łaskę człowiek otrzymuje nie tyle przez wiarę w skuteczność ofiary krzyża, ale w skuteczność sakramentu udzielonego mu przez katolickiego duchownego, niezależnie od jego osobistej świętości. Dokonano oddzielenia urzędu kapłana od jego moralności, czyli sakrament był skuteczny, jeśli udzielił go katolicki ksiądz, bez względu na jego morale. Ta nauka obowiązuje do dzisiaj. (Zob. Art. 1128 Katechizmu Katolickiego).

Odpusty
Nauką, która napędzała Kościołowi wiele dochodów, była nauka o odpustach. Kościół nauczał, że męki czyśćcowe trwają setki tysięcy lat, a odpusty mogą skrócić te męki. Dlatego oferta odpustów była bardzo atrakcyjna dla prostych ludzi, którzy kupowali je w dobrej wierze, ufając że w ten sposób robią dobre uczynki na rzecz swoich bliźnich. Ludzie nie znali Pisma Świętego, zatem nie mieli podstaw do podważania tego, co głosił Kościół.
Papiestwo wiele razy posługiwało się odpustami, aby zyskać środki finansowe na takie cele jak budowa obiektów sakralnych, prowadzenie wojen i życie w przepychu i zbytku.
Dusze z czyśćca mogły być wybawione dzięki ofierze mszy oraz być wykupione dzięki odpustom, a nauka z tym związana znalazła podsumowanie w takich szyderczych wierszach jak: Kiedy pieniądz brzęknie w skrzyni, dusza w niebo skok uczyni, kiedy pieniądz w skrzyni zabrzęczy, dusza w czyśćcu przestanie się męczyć.

Transsubstancjacja
Najważniejszą nauką związaną z autorytetem duchowieństwa katolickiego jest nauka o mszy i związana z tym nauka o transsubstancjacji. Jej autorem jest średniowieczny mnich Radbertus Paschasius (800-865). Kościół Katolicki uznał prawdziwość tej doktryny dopiero na IV Soborze Laterańskim w 1215 roku w czasach papieża Innocentego III.
Według tej nauki, w chwili gdy kapłan katolicki wypowiada słowa ustanowienia – to jest ciało moje – Pan Jezus zstępuje z nieba, wstępuje w opłatek, który zostaje przeistoczony w prawdziwe ciało i prawdziwą krew Jezusa, a następnie kapłan wypowiada słowa, że składa tego Jezusa – ukrytego w opłatku - w ofierze Bogu za grzechy ludzi, zarówno żyjących jak i umarłych. Ponadto Kościół naucza, że ofiara mszy jest również skuteczna dla skrócenia mąk dusz w czyśćcu, przy czym nie wiadomo, ile razy taką ofiarę mszy trzeba złożyć, aby ją z tego czyśćca wybawić.

Inkwizycja
Kościół Rzymski nie tylko ogłaszał nauki, które nadawały papieżowi i duchowieństwu katolickiemu rolę jedynych pośredników pomiędzy Bogiem a ludźmi, ale również podejmował działania, aby uciszyć każdy głos sprzeciwu wobec tych nauk. W tym celu została powołana Inkwizycja. Co ciekawe, na tym samym Soborze w roku 1215, na którym Kościół przyjął naukę o przeistoczeniu, powołano do życia Inkwizycję, której celem było tropienie i eliminowanie z oddziaływania na społeczeństwo tych, którzy mogliby przeciwstawić się papiestwu i jego niebiblijnym naukom. Działaniom Inkwizycji byli poddani Waldensi, a później zwolennicy Johna Wycliffe’a czy Jana Husa. Sądy inkwizycyjne skazywały ludzi na karę śmierci przez spalenie na stosie, przy czym wyrok był wykonywany przez władze świeckie. Średniowieczny Kościół był straszną instytucją – z jednej strony głosił wiele błędnych nauk, a z drugiej, prześladował tych, którzy się im sprzeciwiali.

Bazylika Św. Piotra w Rzymie
Przez lata odpusty były sprzedawane otwarcie. Kiedy papież Leon X (1513-1521) potrzebował pieniędzy na ukończenie wielkiej bazyliki św. Piotra w Rzymie, zaoferował sprzedaż odpustów zupełnych i wysłał swoich specjalnych emisariuszy do każdego kraju, obiecując żyjącym przebaczenie grzechów a dla zmarłych wyzwolenie z płomieni czyśćca. Odpusty znalazły rynek zbytu w wielu częściach Europy. Z tego to właśnie powodu mnich Tetzel przybył do regionu Wittenbergi w Niemczech z poselstwem, że „Jak tylko pieniądz wpadnie do skrzyni, dusza zostaje wyzwolona z czyśćca i zaniesiona do nieba”.
Fakt ten, że inicjatywa sprzedaży odpustów wyszła od papieża Leona X, jest przez apologetów katolickich często pomijany, bagatelizowany, albo przenoszony na arcybiskupa Albrechta Brandenburskiego, w rezultacie niewielu katolików zdaje sobie sprawę z tego, że inicjatorem sprzedaży odpustów był sam papież, i że najbardziej okazała budowla Kościoła Rzymsko Katolickiego, Bazylika Św. Piotra w Rzymie, została wzniesiona za pieniądze uzyskane z haniebnego procederu sprzedaży odpustów.

Inne czynniki, które doprowadziły do Reformacji
Moglibyśmy wymienić jeszcze wiele nauk, które zostały ustanowione przez papiestwo, a które nie miały uzasadnienia w Słowie Bożym. W tamtych czasach niewiele było osób, które znały Pismo Święte i mogło sprzeciwić się tym naukom. Sprzeciw wobec tych nauk mogła wywołać tylko zmiana świadomości u ludzi spowodowana przez poznanie Słowa Bożego.
W okresie średniowiecza znajomość Pisma Świętego była bardzo znikoma. Było ono dostępne tylko po łacinie, niewiele fragmentów było przetłumaczonych na języki narodowe, a jeśli już były, to były zwalczane przez Inkwizycję, która paliła na stosach nie tylko egzemplarze Biblii, ale również tych, którzy ją rozpowszechniali.
Zmiany nastąpiły w połowie XV wieku i wiążą się z dwoma czynnikami. Po pierwsze, wynalezienie druku, a po drugie, rozpowszechnienie tekstów Biblii.

Wynalezienie druku - Biblia Gutenberga
W roku 1455 została wydana w Moguncji przez Jana Gutenberga Biblia, po łacinie, tzw. Wulgata. Był to pierwszy drukowany nakład Biblii, około 200 egzemplarzy. Nakład nie był imponujący, jednak rozpoczął się proces rozpowszechniania Biblii, która trafiła również do klasztoru Augustianów, do którego wstąpił w roku 1505 Marcin Luter. Spędzał on wiele czasu na czytaniu Biblii po łacinie i zaczął poznawać naukę Słowa Bożego.
Wynalazek druku przyśpieszył rozchodzenie się informacji po Europie i odegrał bardzo ważną rolę w rozpowszechnieniu tez Lutra. Dzięki drukowi, tezy Lutra szybko rozeszły się po Niemczech i Europie i spowodowały szeroką dyskusję nad stanem kościoła.

Tekst grecki Erazma
W maju 1453 roku Turcy zdobyli Konstantynopol. Stolica cesarstwa wschodniego wpadła w ręce muzułmanów. Czy upadek Konstantynopola może mieć jakiś związek z Reformacją? Może i to znaczący. W kościele zachodnim już od wieków używano łaciny. Obowiązującą wersją Biblii była Wulgata, czyli przekład Hieronima na łacinę z początku V wieku. W kościele wschodnim używano greki. W obliczu zagrożenia inwazją turecką, wielu uczonych, którzy znali grekę, uciekało na Zachód, przynosząc ze sobą wiedzę i księgi, które zostały tam prawie zapomniane. Wkrótce wzrosło zainteresowanie poznawaniem klasyki greckiej. Ponadto, zaczęto studiować Nowy Testament w oryginalnej grece. Dostęp do tekstów greckich był jednak ograniczony, aż do czasu, kiedy Erazm z Rotterdamu wydał Nowy Testament po grecku.

Nowy Testament Erazma
W lutym 1516 w Bazylei w Szwajcarii, opublikowano Nowy Testament w oryginalnej grece. Tekst został przygotowany w oparciu dostępne wtedy manuskrypty przez holenderskiego uczonego Erazma z Rotterdamu. W przedmowie Erazm niezwykle poetycko wyraził swoje pragnienia odnośnie Słowa Bożego: "Życzyłbym sobie, aby każda niewiasta mogła czytać Ewangelie i listy świętego Pawła. Aby zostały przetłumaczone na każdy język i były czytane i poznawane nie tylko przez Szkotów i Irlandczyków, ale również Turków i Saracenów... Aby rolnik śpiewał teksty Pisma idąc za pługiem, aby tkacz powtarzał wersety w rytm swego czółenka, aby podróżny mógł rozważaniem opowieści Pism łagodzić trudy swej drogi." Innymi słowy, Erazm wyraził życzenie, aby Nowy Testament był przetłumaczony na wszystkie języki i aby go czytali wszyscy ludzie, zarówno kobiety jak i mężczyźni.
Aby jednak ewangelia mogła być poznana przez szersze kręgi społeczeństwa, musieli się znaleźć tacy, którzy ośmieliliby się dokonać przekładu Słowa na języki narodowe. Jednym z nich był właśnie Luter, ale o tym później.
Erazm widział skażenie Kościoła i nabrał przekonania, że potrzebne reformy mogą się dokonać głównie na drodze edukacji. Aby chrześcijaństwo mogło wrócić do swego pierwotnego kształtu, uważał, ludzie muszą poznać, jakie ono było, dlatego w roku 1516 wydał Nowy Testament po grecku wraz ze swoim przekładem na łacinę oraz uwagami krytycznymi, które pomogły przyszłym Reformatorom w zrozumieniu prawd biblijnych. Jego przekład na łacinę ujawnił wiele błędów popełnionych przez Hieronima, a które przyczyniły się do formułowania doktryny kościoła. Jednym z nich było tłumaczenie nakazu "metanoeite". Hieronim przetłumaczył go "czyńcie pokutę". Ten przekład stał się podstawą nauki o pokucie jako zewnętrznych aktach nakazanych przez spowiednika. Erazm zwrócił uwagę, że termin ten oznacza przemianę osobowości, polegającą na odwróceniu się od grzechu i nawróceniu się do Boga. (W protestanckich tłumaczeniach na język polski użyto określenia "upamiętajcie się".)

Reformacja w Niemczech
Jednym z tych, który pragnienia Erazma zaczął wprowadzać w życie, był młodszy o 14 lat Marcin Luter. Również był Augustianinem. Na drodze poznawania Słowa oraz własnych obserwacji dostrzegał skażenie kościoła. Na początku uważał, że było ono rezultatem nieautoryzowanych działań ludzi pazernych na władzę i chciwych pieniędzy, którzy rościli sobie prawo do reprezentowania kościoła i wpływania na los ludzi po ich śmierci. Wśród ogółu panowało wtedy przekonanie, że list odpustowy zapewnia odpuszczenie grzechów, a w przekonaniu tym utwierdzali skwapliwie ludność sprzedawcy odpustów. W Niemczech sprzedawano odpusty, z których miała być sfinansowana budowa Bazyliki Św. Piotra w Rzymie. Odpusty były reklamowane jako wielki skarb, którym dysponuje kościół. Kiedy ludzie zaczęli szemrać przeciwko takim praktykom, Luter postanowił bronić dobrego imienia papieża, redagując swoje 95 tez, gdzie pisał między innymi:
50. Należy nauczać chrześcijan, że gdyby papież wiedział o wszystkich szachrajstwach kaznodziejów odpustowych, raczej by w stos popiołów zamienił katedrę św. Piotra, aniżeliby miała być budowana kosztem skóry, krwi i ciała jego owieczek.
51. Należy nauczać chrześcijan, że papież nie szczędziłby swych własnych pieniędzy, chociażby nawet kościół św. Piotra miał być na ten cel sprzedany, byle udzielić wsparcia potrzebującym, od których obecnie kaznodzieje odpustowi wyłudzają ostatni grosz. Handlarze odpustów reklamowali je jako wielki skarb, którym dysponuje kościół. Luter sprzeciwił się temu w tezie 62, gdzie pisał:
Teza 62. Prawdziwym skarbem Kościoła jest najświętsza Ewangelia chwały i łaski Bożej.
Teza 94. Należy upominać chrześcijan, aby usiłowali iść za Chrystusem jako głową swoją, przez krzyż, śmierć i piekło.
Tezy przybił do drzwi kościoła w Wittenberdze 31 października 1517 roku. Data ta jest uważana za początek Reformacji. Wkrótce okazało się, że swoimi tezami Luter pokrzyżował plany papieża Leona X, od którego wyszła sprawa sprzedaży odpustów. W ciągu krótkiego czasu Luter z obrońcy papieża stał się jego śmiałym adwersarzem. Z narażeniem życia miał odwagę pisać o tym, co w nauce i praktyce kościoła było sprzeczne z nauczaniem Biblii, przez co szybko wszedł w konflikt z papiestwem.
Sejm w Wormacji Cesarz Karol V dał Lutrowi glejt żelazny, dzięki któremu mógł się stawić na Sejmie w Wormacji, gdzie został wezwany w celu obrony tego, co pisał i głosił. W dniu 18 kwietnia 1521, kiedy nie dano mu żadnej możliwości obrony swoich poglądów, a jedyne pytanie, na które miał odpowiedzieć brzmiało: 'odwołasz, czy nie odwołasz swoje nauki', wtedy przyparty do muru Luter dał znamienitą odpowiedź:
"Skoro Wasza wysokość i wy czcigodni panowie pragniecie prostej odpowiedzi, odpowiem jasno i prosto. Dopóki nie zostanę przekonany przez Pismo Święte i proste rozumowanie - nie akceptuję autorytetu papieży i soborów, gdyż przeczyli sobie nawzajem - nie odwołam niczego. Sumienie moje jest związane przez Słowo Boże; działać przeciw niemu ani nie jest bezpiecznie, ani wskazane; dlatego odwołać nie mogę i nie chcę. Oto stoję, inaczej nie mogę; niech mi Bóg dopomoże".
Luter na zamku w Wartburgu Teraz Luter znalazł się już w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Aby uchronić go przed porwaniem i skazaniem (na śmierć) przez papistów, elektor sam zlecił uprowadzenie Lutra i schronienie go na jakiś czas na zamku w Wartburgu, górującym nad Eisenach. Luter spędził tam dziesięć miesięcy, od 4 V 1521 r. do 3 III 1522 r., wykorzystując ten przymusowy pobyt w zaciszu na intensywną działalność literacką. Najważniejszym jego dziełem było przetłumaczenie Nowego Testamentu z greckiego oryginału opublikowanego przez Erazma na niemiecki. Pisał wtedy: "Ta jedna księga powinna zajmować język, oczy, ręce, uszy i serca wszystkich ludzi".
Nowy Testament Erazma trafił w ręce Marcina Lutra na około rok przed przybiciem przez niego 95 tez do drzwi kościoła w Wittenberdze.
Aby czytać Nowy Testament po grecku, Luter musiał nauczyć się greki, a potem spędzać wiele czasu na jego czytaniu i studiowaniu.
Po Sejmie w Wormacji z polecenia księcia Fryderyka Mądrego Luter został porwany i ukryty na zamku w Wartburgu, co miało miejsce w 4 maja 1521 roku, czyli około pięć lat po tym, jak Luter nabył Nowy Testament wydany przez Erazma.
Będąc na zamku w Wartburgu przystąpił do przetłumaczenia Nowego Testamentu na język niemiecki. Znalazłem informację, że zajęło mu to 11 tygodni, czyli 77 dni. Świadczy to o tym, że kiedy zabrał się za przekład, musiał bardzo dobrze znać grecki tekst NT – prawie że na pamięć – i w swoim umyśle już cały tekst przegryzł i przetłumaczył na niemiecki. Potrzebował tylko czasu, aby go zapisać.
Po powrocie do Wittenbergi zabrał się Luter wraz z Melanchtonem do uporządkowania rękopisu Nowego Testamentu, który przetłumaczył w Wartburgu, aby wydać go drukiem. Praca została wykonana bardzo szybko i już 21 września 1522 ukazało się pierwsze wydanie w dwóch tomach, liczące trzy tysiące egzemplarzy. Tytuł księgi brzmiał: "Nowy Testament. W języku niemieckim. Wittenberga."

Wpływ przekładu na naród niemiecki
Merle d'Aubigné tak opisuje wpływ przetłumaczonego Słowa na naród niemiecki: "Po raz pierwszy miał język niemiecki sposobność wdzięki swoje objawić. Prawda Boża, w szatę macierzyńskiego języka ubrana, porywała, wzruszała i zachwycała serce każdego czytelnika. To było dzieło, mające znaczenie dla całego narodu, była to księga ludowa - co więcej, było to Pismo samego Boga. [...] Tłumaczeniem Biblii przyczynił się Luter daleko więcej do podniesienia pobożności chrześcijańskiej, niż wszystkimi innymi pismami swymi. Tu sprawa reformacji stałą znalazła podstawę. Biblia znajdująca się w ręku ludu oderwała serca od niepłodnych nauk scholastyki i postawiła je u samego źródła zbawienia. Nie dziw tedy, że dzieło Lutra z takim zapałem witano. W krótkim czasie rozprzedano wszystkie egzemplarze, tak, iż już w grudniu nowe wydanie sporządzić musiano. Aż do roku 1533 naliczono 58 wydań Nowego Testamentu według przekładu Lutra. [...] Poprzez rozpowszechnienie Nowego Testamentu wystąpiła reformacja ze świątyni szkoły i kościoła, i u domowego ogniska rodziny osiadła. To też skutki były ogromne. Pismo Święte wyrwało wiarę pierwotnego kościoła z zapomnienia, w którym przez tyle wieków była pogrążoną, i usprawiedliwiło w oczach narodu opór, który reformatorzy stawili Rzymowi. Kto tylko po niemiecku czytać umiał, kobiety, rzemieślnicy, wszyscy, jak jeden z najzaciętszych wrogów Reformacji, Kochleusz, poświadcza, z zapałem Pismo Święte pochłaniali. Każdy zgoła miał Nowy Testament w kieszeni i umiał go na pamięć; a każda karta księgi świadczyła, że nauka Lutra Pismu Świętemu odpowiada.”
Tacy byli Luteranie w Niemczech w XVI wieku – prawie każdy, kto umiał czytać, miał Nowy Testament i znał wiele jego fragmentów na pamięć. Jakimi Luteranami my jesteśmy?
Przekłady na inne języki
Erazm zapoczątkował wielki ruch tłumaczenia Biblii na różne języki. W oparciu o jego grecki Nowy Testament dokonano przekładu NT na prawie wszystkie języki Europy, w tym również na język polski. Nowy Testament w Biblii Gdańskiej z 1632 roku był dokonany w oparciu o greckie wydanie Erazma. Warto dodać, że Biblia Gdańska była używana w kościołach protestanckich w Polsce przez prawie 350 lat, aż do czasu wydania Biblii Warszawskiej w roku 1975.

Co Reformatorzy odrzucili
Reformatorzy odrzucili autorytet papieża i soborów, i ogólnie, Tradycji Kościoła, a na to miejsce przyjęli autorytet Pisma Świętego.
Po drugie, odrzucili nauki o zbawieniu z uczynków, o odpustach, o czyśćcu i Skarbcu dobrych uczynków Świętych. Na to miejsce ustanowili naukę o usprawiedliwieniu z łaski przez wiarę w Jezusa Chrystusa.
Po trzecie, odrzucili naukę o sakramentach, które miały działać ex opere operato i zredukowali ich liczbę do dwóch – chrzest i Wieczerza Pańska. Praktykowali tylko te, które były ustanowione przez samego Jezusa. Akcent wiary został położony na skuteczności ofiary krzyża a nie skuteczności sakramentów.
Po czwarte, odrzucili naukę o mszy, jako ofierze za grzechy. I ten temat zdaniem Lutra był najbardziej istotny dla rozłamu, który nastąpił w Kościele.
Ofiara mszy jest najważniejszym rytuałem katolickiej religijności, jednak Luter, a za nim inni reformatorzy doszli do przekonania, że w świetle Słowa Bożego jest ona sprzeczna z nauką i dziełem Jezusa, gdyż jest zaprzeczeniem doskonałej ofiary Jezusa złożonej raz na zawsze.
Bardzo mocnych słów pod adresem mszy użył Marcin Luter w Artykułach Szmalkaldzkich – „Gdy msza upadnie, upadnie i papiestwo”. (Art. Szmalk. część druga, II.10). Zacytuję ten fragment z Artykułów Szmalkaldzkich:
10. […] Choć bowiem byłoby możliwe, że nam ustąpią we wszystkich pozostałych artykułach, jednak w tym nie będą mogli ustąpić, […] Tak tedy - rzecz prosta - jesteśmy na wieki rozdzieleni i nawzajem dla siebie przeciwnikami. Bardzo dobrze bowiem wyczuwają oni, że gdy upadnie msza, upadnie i papiestwo. Zanim zaś do tego dopuszczą, nas, jeśli zdołają, wytępią.
Ponadto, Reformacja odrzuciła łacinę i wprowadziła do kościoła języki narodowe.
I jeszcze jedno, reformatorzy odrzucili celibat, czyli bezżeństwo księży, co w wielu przypadkach było fikcją, gdyż wielu księży żyło w konkubinacie. Konkubinat był i jest traktowany jako grzech lekki, natomiast małżeństwo księży jest postrzegane jako grzech ciężki, gdyż jest traktowane jako grzech zerwania ślubów kapłańskich.

Co z kolei wniosła Reformacja?
Nauki Reformatorów można podsumować w pięciu zasadach Reformacji:
1 - „Sola Scriptura”, lub tylko Pismo: to mówi o biblijnej doktrynie, że tylko Biblia jest jedynym autorytetem dla wszystkich kwestii wiary i praktyki. 2 - „Sola Gratia”, zbawienie tylko z łaski: to mówi o biblijnej doktrynie, że zbawienie jest tylko z Bożej łaski i, że jesteśmy wyratowani z Jego gniewu tylko przez Jego łaskę. 3 – „Sola Fide”, zbawienie tylko na podstawie wiary: to mówi o biblijnej doktrynie, usprawiedliwienie jest tylko przez łaskę i tylko przez wiarę i tylko z powodu Chrystusa. 4 – „Solus Christus”, tylko w Chrystusie: to mówi o biblijnej doktrynie, że zbawienie jest tylko w Chrystusie i Jego bezgrzeszne życie i ofiara zastępcza są wystarczające dla usprawiedliwienia i pojednania z Bogiem Ojcem. 5 – „Soli Deo Gloria”, tylko dla Bożej Chwały: to mówi o biblijnej doktrynie, że zbawienie jest z Boga i przez Niego zostało osiągnięte tylko dla Jego chwały. To mówi nam o tym, że jako chrześcijanie zawsze musimy oddawać Mu chwałę i żyć przed obliczem Boga, pod Jego autorytetem i tylko dla Jego chwały.
Powyższe zasady Reformacji są akceptowane przez różne denominacje na świecie i są podstawą współpracy wielu kościołów w służbie głoszenia ewangelii wszystkim narodom na świecie. Poprzez dostęp do Nowego Testamentu ludzie z różnych narodów mogą poznać osobę i dzieło Jezusa Chrystusa, a przez niego otrzymać przebaczenie grzechów, zbawienie i życie wieczne.
« poprzednia   następna »